ათას­წლე­უ­ლე­ბის მან­ძილ­ზე (სა­ვა­რა­უ­დოდ, 150 000 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში) ძაღ­ლის სხვა­დას­ხვა ტი­პის გან­ვი­თა­რე­ბა ადა­მი­ა­ნის მოთხ­ოვ­ნე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად ხდე­ბო­და . ამ პრო­ცე­სის შე­სა­ნიშ­ნავ მა­გა­ლი­თად გა­მოდ­გე­ბა მო­ნა­დი­რე ძაღ­ლე­ბის ევო­ლუ­ცი­ა. გრე­ი­ჰა­უნ­დი ამ ჯგუ­ფის ტი­პუ­რი წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი იყო – სწრა­ფი, ძლი­ე­რი, ამ­ტა­ნი; ჰქონ­და არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი მხედ­ვე­ლო­ბა და შე­ეძ­ლო სხვა­დას­ხვა­ნა­ი­რი ნა­დი­რის და­ჭე­რა და და­ხოც­ვა. მაგ­რამ სა­უ­კუ­ნე­თა მან­ძილ­ზე ნა­დი­რო­ბის მე­თო­დე­ბი უფ­რო და­იხ­ვე­წა და სა­ნა­დი­რო სა­ხე­ო­ბე­ბის რიცხ­ვიც გა­ი­ზარ­და, ამი­ტომ გაჩ­ნდნენ მო­ნა­დი­რე ძაღ­ლის ახა­ლი ჯი­შე­ბი, რომ­ლე­ბიც ნა­დირს სუ­ნით აგ­ნე­ბენ (მე­ძებ­რე­ბი), მის ად­გილ­სამ­ყო­ფელს ად­გე­ნენ (პო­ინ­ტე­რე­ბი და სე­ტე­რე­ბი), სა­მა­ლა­ვი­დან გა­მო­დევ­ნი­ან, რომ მო­ნა­დი­რემ ეს­რო­ლოს (სპა­ნი­ე­ლე­ბი), პატ­რონ­თან მი­აქვთ ნა­ნა­დი­რე­ვი (რეტ­რი­ვე­რე­ბი) და სო­რო­ებ­ში მიძ­ვრე­ბი­ან პა­ტა­რა ცხო­ვე­ლე­ბის გა­მო­სა­დევ­ნად (ტე­რი­ე­რე­ბი). 5000-ზე მე­ტი წლის წინ ჩი­ნე­თის იმ­პე­რა­ტო­რებს გა­მოჰ­ყავ­დათ პა­ტა­რა ფი­ნი­ე­ბი, რომ­ლებ­საც ხე­ლით და­ა­ტა­რებ­დნენ თა­ვი­ანთ სა­სახ­ლე­ებ­ში. მი­ნი­ა­ტი­უ­რი­ზა­ცი­ის ამ პრო­ცეს­მა სა­ფუძ­ვე­ლი ჩა­უ­ყა­რა პა­ტა­რა, დე­კო­რა­ტი­უ­ლი ძაღ­ლე­ბის გამ­რავ­ლე­ბას, რო­მელ­თა შო­რის ბევ­რი დღემ­დე რჩე­ბა ადა­მი­ა­ნის საყ­ვა­რელ ცხო­ვე­ლად. ძაღ­ლე­ბის მო­ში­ნა­უ­რე­ბა­ზე ძლი­ე­რი გავ­ლე­ნა მო­ახ­დი­ნა ინ­დუს­ტრი­ულ­მა რე­ვო­ლუ­ცი­ამ.

XVIII-XIX სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში ურ­ბა­ნი­ზა­ცი­ის გან­ვი­თა­რე­ბამ ადა­მი­ა­ნის საქ­მი­ა­ნო­ბა მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად შეც­ვა­ლა – მათ მე­ტი დრო დარ­ჩათ საყ­ვა­რე­ლი საქ­მის სა­კე­თებ­ლად. XIX სა­უ­კუ­ნის ბო­ლოს ძაღ­ლე­ბის გამ­რავ­ლე­ბა და მა­თი გა­მო­ფე­ნებ­ზე გა­მოყ­ვა­ნა დრო­ის გა­ტა­რე­ბის პო­პუ­ლა­რულ სა­შუ­ა­ლე­ბად იქ­ცა. შე­დე­გად ძაღ­ლე­ბის მომ­შე­ნებ­ლებ­მა ყუ­რადღ­ე­ბა მა­თი გა­რეგ­ნო­ბის დახ­ვე­წა­ზე გა­და­ი­ტა­ნეს, რა­მაც ერ­თობ გა­ზარ­და ჯი­შე­ბის რიცხ­ვი.



ცოტა რამ ძაღლების შესახებ ისტორიული წარსულიდან:

ოქ­როს მო­ნა­დი­რე

ფა­რა­ონ ტუ­ტან­ხა­მო­ნის აკ­ლდა­მა­ში ნა­პოვნ ბუ­ზე­ბის მო­სა­გე­რი­ე­ბელ­ზე გა­მო­სა­ხუ­ლი სცე­ნა ადას­ტუ­რებს, რომ ძველ ეგ­ვიპ­ტე­ში სა­ნა­დი­რო ძაღ­ლე­ბი ჰყავ­დათ.


ად­რე­უ­ლი კავ­ში­რე­ბი ადა­მი­ა­ნებ­თან

ზე­თის სა­ღე­ბა­ვე­ბით შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი XIX სა­უ­კუ­ნის ეს ფერ­წე­რუ­ლი ტი­ლო, `ბავ­შვი თეთ­რ-ყა­ვის­ფერ სპა­ნი­ელ­თან ერ­თად~, რომ­ლის ავ­ტო­რი­ა ­Aა­მი­ლა გიიო სა­გე­ზი, წარ­მო­ა­ჩენს იმ სი­ახ­ლო­ვეს, რაც ოდით­გან­ვე არ­სე­ბობ­და ძაღ­ლსა და ადა­მი­ანს შო­რის. ერთ დროს სა­მე­ფო სახ­ლის საყ­ვა­რე­ლი დე­კო­რა­ტი­უ­ლი ჯი­შე­ბი დღეს მსოფ­ლი­ო­ში უამ­რა­ვი ოჯა­ხის საყ­ვა­რელ არ­სე­ბე­-ბად ით­ვლე­ბი­ან.


სა­უ­კუ­ნო­ვა­ნი ძაღ­ლე­ბი

ზო­გი­ერ­თი ჯი­ში მთე­ლი სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მან­ძილ­ზე მცი­რე­დით  თუ შე­იც­ვა­ლა. I  სა­უ­კუ­ნის რო­მა­უ­ლი ქან­და­კე­ბის ეს ძაღ­ლე­ბი სა­ოც­რად ჰგვა­ნან თა­ნა­მედ­რო­ვე უი­პეტს. მი­სი დი­დი ზო­მის სა­ხეს­ხვა­ო­ბის – გრე­ი­ჰა­უნ­დის – გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბა ნა­პოვ­ნია 8000 წლის წი­ნან­დე­ლ მე­სო­პო­ტა­მი­უ­რი კე­რა­მი­კის ფრაგ­მენ­ტებ­ზე. იმ პე­რი­ოდ­ში ეს ძაღ­ლი ძი­რი­თა­დად სა­ნა­დი­როდ გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და.


ჩრდი­ლო­ე­ლი მე­ომ­რე­ბი

კლდე­ზე შეს­რუ­ლე­ბულ ერთ-ერთ ნა­ხატ­ზე, რო­მე­ლიც ბრინ­ჯა­ოს ხა­ნას (ძვ.წ 1700–500) გა­ნე­კუთ­ვნე­ბა, გა­მო­სა­ხუ­ლია უძ­ვე­ლე­სი მე­ომ­რე­ბი და მა­თი ერ­თგუ­ლი ძაღ­ლე­ბი. ეს ნი­მუ­ში წარ­მო­ად­გენს ტა­ნუ­მის (შვე­დე­თი) კლდის მხატ­ვრო­ბის ნა­წილს, რო­მე­ლიც შე­ტა­ნი­ლია იუ­ნეს­კოს მსოფ­ლიო მემ­კვიდ­რე­ო­ბის სი­ა­ში.


ტე­რი­ე­რე­ბის ამ­ბა­ვი

1939 წლის 18 მარტს ინ­გლის­ში, გლოს­ტერ­შირ­ში, პერ­სი დრა­ი­ვერ­მა ჯეკ რა­სელ ტე­რი­ე­რი სო­რო­დან მაჩ­ვის გა­მო­სა­დევ­ნად გა­მო­ი­ყე­ნა. ძაღ­ლმა ცხო­ველს მი­აგ­ნო, მო­იმ­წყვდი­ა, მე­რე სო­რო­დან ამო­ვი­და და პატ­რონს მი­სი ად­გილ­სამ­ყო­ფე­ლი მი­ა­ნიშ­ნა. ტე­რი­ე­რე­ბი სწო­რედ ასე­თი და­ვა­ლე­ბე­ბის შე­სას­რუ­ლებ­ლად გა­მო­იყ­ვა­ნეს – მათ სო­რო­ებ­ში შეძ­რო­მა უნ­და შეს­ძლე­ბო­დათ. მათ ხშირად აჭ­რიან კუდს – უტო­ვე­ბენ მხო­ლოდ იმ­დენს, რომ პატ­რონ­მა ხე­ლის ჩავ­ლე­ბა და ძაღ­ლის შე­ჩე­რე­ბა შეძ­ლოს.


სა­წო­ლის ძაღ­ლე­ბი

გა­ლო-­რო­მა­ნულ ეპო­ქა­ში ძაღ­ლი უფ­რო მეტს ნიშ­ნავ­და, ვიდ­რე უბ­რა­ლო მუ­შა კომ­პა­ნი­ო­ნი. მას პატ­რო­ნე­ბი სა­კუ­თარ სა­წოლ­ში იწ­ვენ­დნენ, რა­საც სენ-ჟერ­მენ ლე­ის (საფ­რან­გე­თი) ეროვ­ნულ არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ მუ­ზე­უმ­ში და­ცუ­ლი ტე­რა­კო­ტის ქან­და­კე­ბაც ადას­ტუ­რებს.


სა­ხე­ტი­ა­ლო ად­გი­ლი

ადა­მი­ა­ნებ­მა ძაღ­ლებს მად­ლი­ე­რე­ბის ნიშ­ნად სპე­ცი­ა­ლუ­რი სა­სე­ირ­ნო ად­გი­ლე­ბი გა­უ­შე­ნეს, რო­მელ­თა შო­რის ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლია ვა­შინ­ტო­ნის, გრინ­ვიჩ ვი­ლი­ჯი­სა და ნიუ-იორ­კის პარ­კე­ბი.




შე­ქე­ბა

უმ­ჯო­ბე­სი­ა, ძაღლი ზედ­მე­ტად შე­ა­ქოთ, ვიდ­რე და­ტუქ­სოთ. ეს უი­პე­ტი მსუ­ბუ­ქი მო­ფე­რე­ბი­თაც კი გრძნობს, რომ კარ­გად იქ­ცე­ვა.


გა­მე­ო­რე­ბა

ვე­ი­მა­რა­ნერს თუ და­ვა­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბის­თვის, მა­გა­ლი­თად, გა­ზე­თის მო­ტა­ნის­თვის შე­ა­ქებთ, იმა­ვე ქმე­დე­ბას ხა­ლი­სით გა­ი­მე­ო­რებს.



სწრა­ფად იმოქ­მე­დეთ

ძაღ­ლი უნ­და და­ტუქ­სოთ ცუ­დი საქ­ცი­ე­ლის ჩა­დე­ნი­დან მა­შინ­ვე – 15 წა­მის გან­მავ­ლო­ბა­ში, რათა დას­ჯის მი­ზეზს მიხ­ვდეს.


წვრთნა

ძაღ­ლის სწო­რად გაწ­ვრთნის­თვის კარ­გი იქ­ნე­ბა ვი­ცო­დეთ, რო­გორ ით­ვი­სე­ბენ ნას­წავლს ეს ცხო­ვე­ლე­ბი. ერ­თ-ერ­თი ქმე­დი­თი მე­თო­დია ცხო­ვე­ლის ქცე­ვის შე­ფა­სე­ბა – კარ­გის­თვის და­ჯილ­დო­ე­ბა, ცუ­დის­თვის – და­ტუქ­სვა ან უყუ­რადღ­ე­ბოდ და­ტო­ვე­ბა. ძაღ­ლი მა­ლე ხვდე­ბა და­ვა­ლე­ბის შეს­რუ­ლე­ბი­სა და შე­დე­გის ურ­თი­ერ­თკავ­შირს. მან უკ­ვე იცის, რო­გორ უნ­და მო­იქ­ცეს ჯილ­დოს მი­სა­ღე­ბად – იქ­ნე­ბა ეს გემ­რი­ე­ლი საჭ­მე­ლი, შე­ქე­ბა თუ მო­ფე­რე­ბა. ეს ყვე­ლა­ფე­რი ძაღლს აგე­ბი­ნებს, რომ მი­სი საქ­ცი­ე­ლი მო­ი­წო­ნეს. და­ტუქ­სვა­ში არ იგუ­ლის­ხმე­ბა უხე­ში მოქ­მე­დე­ბა – უბ­რა­ლოდ ამ დროს ცხო­ველ­მა ჯილ­დო არ უნ­და მი­ი­ღოს. მა­გა­ლი­თად, თუ ძაღ­ლი თავს გა­ბეზ­რებთ და თქვე­ნი ყუ­რადღ­ე­ბის მიქ­ცე­ვას ცდი­ლობს, ზურ­გი უნ­და აქ­ცი­ოთ, ან სუ­ლაც გახ­ვი­დეთ ოთა­ხი­დან. მხო­ლოდ მა­შინ მო­ე­ფე­რეთ და შე­ა­ქეთ, რო­ცა თავს და­გა­ნე­ბებთ. ისიც მიხ­ვდე­ბა, რომ მხო­ლოდ წყნა­რი და დინ­ჯი ქცე­ვით შე­უძ­ლია მი­იპყ­როს თქვე­ნი ყუ­რადღ­ე­ბა. და­ი­მახ­სოვ­რეთ, ყო­ველ­თვის უფ­რო ად­ვი­ლია ას­წავ­ლოთ ძაღლს ის, რაც გსურთ, ვიდ­რე დას­ჯით გა­და­აჩ­ვი­ოთ იმას, რაც არ მოგ­წონთ.